राज्य सरकारच्या महसूल विभागाने तब्बल 50 वर्षांनंतर सातबारा उताऱ्यात 11 महत्त्वाचे बदल केले आहेत. हे बदल सातबारा उताऱ्याला अधिक स्पष्ट, अचूक आणि सोपे बनवण्यासाठी करण्यात आले आहेत. शेतकरी, जमीन मालक (Land Owners) आणि सर्वसामान्य नागरिकांसाठी हे बदल समजणे अत्यावश्यक आहे. चला, नवीन सातबारा उताऱ्यातील बदल (New 7/12 Land Record Updates) जाणून घेऊया.
सातबारा उतारा म्हणजे काय? (What is Satbara Utara or 7/12 Land Record?)
सातबारा उतारा हा शेतजमिनीचा महत्त्वाचा दस्तऐवज (Important Land Document) असून, तो गाव नमुना 7 (Form 7) आणि गाव नमुना 12 (Form 12) या दोन भागांमध्ये विभागला जातो.
- गाव नमुना-7 (Form 7) – मालकी हक्काची माहिती दाखवतो (Ownership Details).
- गाव नमुना-12 (Form 12) – त्या जमिनीवरील पिकांची नोंद दर्शवतो (Crop Details).
राज्य सरकारने या दोन्ही भागांत महत्त्वपूर्ण सुधारणा केल्या आहेत, ज्यामुळे नागरिकांना उतारा अधिक स्पष्ट आणि वाचनीय होणार आहे.
सातबारा उताऱ्यात झालेले 11 महत्त्वाचे बदल (11 Major Changes in 7/12 Land Record)
- गावाच्या नावासोबत कोड क्रमांक
गाव नमुना-7 मध्ये गावाचा कोड क्रमांक (Local Government Directory Code) समाविष्ट करण्यात आला आहे, ज्यामुळे गावाची ओळख अधिक सोपी होईल. - जमिनीच्या क्षेत्रफळाची स्पष्टता (Land Area Details Improved)
आता लागवडीयोग्य आणि पोटखराब क्षेत्र वेगळ्या रकान्यात दर्शवले जाते. तसेच त्यांची एकूण बेरीजही (Area Calculation) स्पष्टपणे दाखवली जाते. - नवीन क्षेत्र मापन पद्धती (New Land Measurement System)
– शेतीसाठी – हेक्टर, आर आणि चौरस मीटर
– बिनशेतीसाठी – आर आणि चौरस मीटर
- खाते क्रमांकाची स्पष्टता
पूर्वी ‘इतर हक्क’मध्ये दिला जाणारा खाते क्रमांक आता थेट खातेदाराच्या नावासमोर दर्शवण्यात येतो. - मयत खातेदारांची नोंद
आता मृत व्यक्ती, कर्जबोजे (Loan Records) आणि ई-करार (e-Agreement) च्या नोंदींवर आडवी रेषा मारण्यात येणार आहे, जेणेकरून त्या नोंदी सहज ओळखता येतील. - प्रलंबित फेरफारांची स्वतंत्र नोंद
ज्या जमिनींसाठी फेरफार प्रक्रिया (Land Mutation Process) पूर्ण झालेली नाही, त्या जमिनींसाठी ‘प्रलंबित फेरफार’ (Pending Mutation) हा स्वतंत्र रकाना तयार करण्यात आला आहे.
- जुन्या फेरफार क्रमांकांसाठी स्वतंत्र रकाना
आता सर्व जुन्या फेरफार क्रमांक वेगळ्या रकान्यात दाखवण्यात येणार आहेत. - खातेदारांच्या नावांमध्ये ठळक रेषा
पूर्वी एकापेक्षा जास्त खातेदारांची नावे गोंधळात टाकणारी असायची. आता प्रत्येक खातेदाराच्या नावामध्ये ठळक रेषा (Bold Divider Line) असणार, ज्यामुळे नावे स्पष्ट व वाचनीय होतील. - गट क्रमांकासोबत शेवटचा व्यवहार
गट क्रमांकासोबतच शेवटचा फेरफार क्रमांक आणि त्याची तारीख इतर हक्क रकान्यात शेवटी दाखवली जाईल.
- बिनशेती जमिनींसाठी बदल (Non-Agricultural Land Record Updates)
– बिनशेती जमिनींसाठी ‘आर चौरस मीटर’ हेच मापन एकक राहणार.
– जुडी (Judi) आणि विशेष आकारणी रकाने हटवण्यात आले आहेत. - अकृषिक जमिनींसाठी विशेष सूचना (Special Instructions for Non-Agricultural Land)
बिनशेती क्षेत्राच्या सातबारा उताऱ्यावर आता “सदरचे क्षेत्र अकृषक क्षेत्रामध्ये रुपांतरित झाले असल्याने गाव नमुना-12 लागू नाही” अशी स्पष्ट सूचना (Non-Agricultural Land Disclaimer) दिसणार आहे.
नवीन सातबारा उताऱ्याचे नागरिकांना होणारे फायदे
सातबारा उतारा अधिक माहितीपूर्ण आणि स्पष्ट झाला आहे.
महसूल विभागाच्या कामकाजात अचूकता आणि गतिमानता आली आहे.
शेतकरी आणि जमिनीच्या मालकांसाठी (Farmers & Landowners) मालकी हक्क सिद्ध करणे सोपे होईल.
डिजिटल प्रणालीमुळे महसूल विभागातील कामकाज अधिक सुसूत्र आणि जलद होणार आहे.
महत्त्वाचे: 3 मार्च 2020 रोजी सातबारा आणि आठ-अ उताऱ्यावर महाराष्ट्र शासनाचा आणि ई-महाभूमी प्रकल्पाचा (e-MahaBhumi Project) लोगो टाकण्यास मान्यता देण्यात आली होती. त्यामुळे अधिकृत उताऱ्यांची ओळख अधिक सोपी झाली आहे.